‘Als het gisteren al kon, hadden we het ook gisteren al gedaan’

Hoe lang zijn jullie bezig?

‘Het hangt er een beetje vanaf wat je onder “jullie” verstaat. Mijn antwoord is dat we ongeveer twee jaar onderweg zijn volgens de huidige strategie. Ik ben zelf gestart in april 2022. Toen ik begon, heb ik honderd dagen de tijd genomen om het veld en de spelers te leren kennen. Daarna heb ik in september van dat jaar mijn strategie op papier gezet en zijn we gaan bouwen aan de opzet van waaruit we sindsdien werken. De alliantie had toen een kleine 15 leden. In maart 2023, een halfjaar later dus, waren dat er zestig. De alliantiepartners hebben het convenant ondertekend waarin de waarden en opgaven voor de komende twintig jaar zijn vastgelegd. En de alliantie groeit nog steeds.

Om tot dat convenant te komen, hebben we met grote en uiteenlopende groepen mensen in en rond het stadsdeel gesproken. Bewoners, ondernemers, professionals, vrijwilligers, mensen uit allerlei relevante domeinen, zoals onderwijs, veiligheid, woningbouwcorporaties en bedrijfsleven, noem maar op.

Waar we met z’n allen heel diep van doordrongen zijn, is dat er duurzame verandering nodig is. Nieuw-West heeft de afgelopen decennia veel incidentele projecten en initiatieven gezien, die kortstondig liepen en toen weer stopten. De zogenaamde projectencarrousel. Daar hebben de mensen in Nieuw-West uiteindelijk niets aan. De opgaven die er liggen, zijn namelijk structureel. Ze zijn daarnaast ook zeer complex en grijpen allemaal op elkaar in. Wat we nodig hebben is verandering op systeemniveau.

Als je echt wilt begrijpen wat de fundamentele oorzaken zijn van de structurele problemen in een gebied en daar ook echt structureel iets aan wil kunnen doen, dan moet je de diepte in. Niet een beetje, maar helemaal, om van daaruit opnieuw op te bouwen. En daar is geduld voor nodig. Meer dan ons misschien lief is, maar er is geen alternatief. Fundamentele en structurele verandering kost nu eenmaal tijd. Wij trekken dan ook niet voor niets twintig jaar uit voor dit programma.’

Hoe staat het ervoor?

‘We zitten nog in een fase die niet bol staat van allerlei zichtbare resultaten. Dat kan ook helemaal niet, want daar is zoals gezegd veel meer tijd voor nodig. Ik gebruik als beeldspraak vaak dat we een ijsberg aan het bouwen zijn. Tachtig procent van zo’n ding bevindt zich onder water dus voordat je een significante piek boven de waterspiegel hebt uitsteken, ben je wel even bezig. Maar begrijp me goed: er is ook nu al veel reden voor tevredenheid. De fundamenten voor een structurele en robuuste samenwerking tussen heel veel partijen zijn gelegd en concrete bewegingen zijn onmiskenbaar ingezet.

In ons uitvoeringsprogramma staan maar liefst 105 concrete actielijnen die niet willekeurig zijn gekozen, maar zijn voortgekomen uit doordachte verandertheorieën die weer zijn gebaseerd op de waarden en doelen uit het convenant. Dat uitvoeringsprogramma hebben we eind februari 2024 vastgesteld en een groot deel van die actielijnen is in volle gang. Het zijn grote en kleine dingen door elkaar heen: zoals de invoering van buurtrechtspraak, het oprichten van wijkallianties, dertig gezinnen met een opeenstapeling van problemen die concreet geholpen zijn en buurtbewoners in het bestuur van de alliantie. En dit is maar een greep uit wat er gaande is. Wat deze dingen met elkaar gemeen hebben, is dat het structurele ontwikkelingen zijn. Blijvende veranderingen met blijvende effecten. Als je blijft doen wat je deed, blijf je krijgen wat je kreeg. We zijn er in deze alliantie dus van doordrongen dat we de dingen écht anders moeten doen dan we deden. En telkens wanneer dat lukt, biedt dat de partijen die meedoen ook weer een nieuw referentiekader voor verdere verandering.

In alle eerlijkheid moet ik óók zeggen dat we op het moment in een tamelijk spannende fase zitten. De roep om snelle en zichtbare resultaten klinkt altijd. En dat gevoel van urgentie botst soms met de realiteit dat duurzame verandering tijd kost. Het is goed om steeds voor ogen te hebben dat als het gisteren al kon we het ook gisteren al hadden gedaan. Als we al precies hadden geweten hoe het moet, hadden we daar met zijn allen natuurlijk allang naar gehandeld. Het omarmen van het feit dat we dat niet weten, dat we dus moeten pionieren en dat dat veel tijd kost, is een cruciaal onderdeel van onze opgave. Maar we zijn goed op weg, raken op stoom en zijn keihard aan het werk. Sommige resultaten zijn al zichtbaar, andere nog niet. De energie van het begin – alliantievorming, vuist in de lucht, we gaan het anders doen – moeten we vasthouden en omzetten naar volharding. Dit is een opgave van de lange adem.’

Waar ben je trots op?

‘Juist op die lange adem. Op het feit dat we koers durven houden met z’n allen, ondanks begrijpelijk politiek en maatschappelijk ongeduld, tegenwind of zijwind. Ook al winnen we daar in dit stadium misschien niet altijd de populariteitsprijs mee. Het lukt ons om doorbraken te organiseren met bewoners. Er is geen woord op papier gezet zonder hun stem. En in zo’n groot gebied als Nieuw-West gaat het dan natuurlijk om een veelvoud aan perspectieven. Die brengen we bij elkaar en nemen we steeds weer als start- en uitgangspunt bij alles wat we doen. Eén van de belangrijkste stelregels voor veel bewoners is: niets over ons, zonder ons. En dat is logisch en terecht. We brengen dit met deze alliantie en dit programma ook echt in de praktijk. We bouwen bruggen van en naar iedereen, ook, of juist met de meest kritische bewoners.

Ik ben trots op deze alliantie. Het fundamentele pact dat ze met elkaar gesmeed hebben, is essentieel voor onze aanpak. We hebben met elkaar al veel bereikt, ook al is dat nog lang niet voor iedereen en overal zichtbaar.’

Wat zou er sneller mogen gaan als het aan jou ligt?

‘Haha, alles! Nee, maar serieus; natuurlijk zou iedereen, en ik dus ook, graag willen dat dingen sneller gaan. Voor de mensen in Nieuw-West zou ik willen dat we die veranderingen en verbeteringen niet in twintig jaar voor elkaar krijgen, maar in twee. Maar zo werkt het nu eenmaal niet. De realiteit is dat het écht niet sneller kan dan het nu gaat, omdat we aan de fundamenten sleutelen.

Ik heb geleerd steeds deze vraag te stellen: als je het systeem helemaal opnieuw zou mogen opbouwen, ziet het er dan weer uit zoals het nu is? Is het antwoord nee? Dan heb je dus wat te doen. Deze alliantie begrijpt dat. We hebben een duidelijke wens voor de toekomst van Nieuw-West en ik hoop dat iedereen betrokken blijft en samenwerkt om die te vervullen. Het is cruciaal dat iedereen de handen ineen blijft slaan voor de lange termijn, zodat de verbeteringen duurzaam en breed gedragen worden.’

Van wie is het NPSNW?

‘Het NPSNW is van is van iedereen die woont in, werkt in of werkt voor Nieuw-West. Het Rijk en de gemeente zijn weliswaar twee sleutelleden van die alliantie, maar het programma is dus niet van de overheid. Het is van bewoners, formele en informele organisaties én overheden. De voorhoede daarvan die het initiatief neemt, vormt de alliantie Samen Nieuw-West, maar bij die alliantie staan de deuren permanent open. Iedereen die langs dezelfde waarden aan de opgaven wil werken, kan instappen.

Die alliantie en deze manier van collectief samenwerken over alle sectoren heen, is uniek. Op die manier werken, is nooit eerder gedaan en dat maakt dit zo bijzonder en kansrijk, en óók lastig. Met elkaar zijn we op dit moment, zoals ik dat vaak noem, “bewust onbekwaam”; hoe het ging, volstaat niet, het moet dus anders, maar hoe precies, dat moeten we gaandeweg ontdekken. Het is niet gebruikelijk om zoiets hardop te zeggen en het doet ook een beetje zeer. Maar het is ook een bevrijdende eyeopener, een essentiële stap. Los van elkaar hebben alle deelnemende partijen zich het vuur uit de sloffen gelopen, maar we hebben niet kunnen voorkomen dat Nieuw-West nu staat waar het staat. We gaan nu samen verder komen dan we dat los van elkaar ooit hadden gekund. Een individuele partij of persoon heeft nooit de positie of het mandaat om aan het systeem te sleutelen. Met z’n allen kunnen we dat wel. Als we tijd nemen en krijgen, als we volharden en twintig jaar lang samen koers blijven maken, gaat het deze keer slagen. Daar ben ik vast van overtuigd.’

Biografie

Samir Bashara, 42 jaar oud, is sinds april 2022 directeur van het Nationaal Programma Samen Nieuw-West. Eerder was hij wethouder in Hoorn met een zeer breed pallet aan portefeuilles waaronder jeugd & onderwijs, stedelijke ontwikkeling en democratische vernieuwing. Een rode draad in zijn werkende leven wordt gevormd door het thema gelijke kansen voor (jonge) kinderen. Samir is in Parijs geboren als zoon van een Irakese vader (een politiek vluchteling) en een Nederlandse moeder. Een belangrijke lijfspreuk van hem is dat verandering tot stand komt wanneer gewone mensen ongewone dingen durven doen (vrij naar B. Obama).